Ranek 14 grudnia. Joanna odnotowuje w żółtej teczce obecne osoby.
Jedziemy do więzienia.
Dla niektórych jest to pierwszy wyjazd w ramach koła naukowego. Poprzez tę wycieczkę możemy poznać system funkcjonujący w więzieniu. Zapowiada się niezapomniane doświadczenie. Do Sztumu jedziemy pociągiem. Czas leci szybko: rozmawiamy, jemy kanapki, obserwujemy pola i lasy widoczne za oknem. Po wyjściu z pociągu maszerujemy 15 minut i jesteśmy u celu.
Zakład karny niewiele ma wspólnego z stereotypowym więzieniem. Nie jest otoczony szarym, grubym murem. Nawet drut kolczasty nie wygląda tak ponuro jak w filmach.
Wchodzimy. Nikt nas nie przeszukuje, nie zadaje nam kłopotliwych pytań. Oddajemy dowody i chowamy rzeczy do szafki. Akcja!
Po terenie oprowadza nas psycholog i naczelnik. Zwiedzamy zakład okrążony murem i wartownikami, widzimy dwóch spacerujących więźniów . Spacerujemy w kółko po ogrodzonym terenie (ile razy jeszcze użyję słów mur, siatka, ogrodzony?).
Podnosząc głowę do góry można zobaczyć niebo. Wszystkie korytarze otoczone są siatką. Przez to pomieszczenie przypomina klatkę w ZOO, w której więźniowie są drapieżnymi lub egzotycznymi zwierzętami.
Maszerując korytarzem, zaczynam odczuwać zmianę atmosfery, nie przypomina tej za murem. Nie jest to coś w stylu brutalnego, amerykańskiego filmu. Jednak w powietrzu wiruje coś, czego opisać się nie da.
Więźniowie spotykani po drodze zachowują się w różny sposób: jedni nie zwracają na nas uwagi, niektórzy z ciekawością nas obserwują, inni uśmiechają się przyjaźnie, czy patrzą zdumieni na naszą grupę. Na ich twarzach widnieje pytanie: „Czego ci smarkacze tutaj szukają ?”. Nie znam ludzi, którzy chcieliby się czuć jak małpa w ZOO, dlatego rozumiem ich reakcję.
Idziemy do dużej hali sportowej, w której odbywają się przede wszystkim jakieś masowe wydarzenia. Na końcu hali są małe pomieszczenia, w których osadzeni mogą tworzyć prawdziwe dzieła sztuki. Na ścianach wiszą obrazy (kilka dziewczyn miało szczęście dostać taki upominek od życzliwych autorów), na półkach stoją rzeźby o różnej tematyce: typowe ozdoby i niezbyt oczywiste wytwory więźniów. W obydwu rodzajach twórczości można dostrzec duszę autora.
Jednym z miejsc, które udało się nam odwiedzić była mała kapliczka.
Ksiądz zwierzył się nam, że w tym miejscu więźniowie nie tylko się modlą, ale także załatwiają między sobą pewne interesy. Chcąc potwierdzić swoją teorię pokazał nam małe okienko w którym można było dostrzec dwie pary nóg. To więźniowie przyszli na „określone miejsce o określonym czasie”. Nawet nie podejrzewali, że ich tajne spotkanie wcale nie jest takie tajne.
Ostatnim miejscem naszego pobytu w zakładzie była biblioteka, Jedno z najczęściej odwiedzanych przez więźniów pomieszczenie. Jest to absolutnie zrozumiałe – to jedno z niewielu miejsc, gdzie mogą oderwać się od szarej rzeczywistości.
Kiedy zbliżał się koniec wycieczki wśród strażników nastąpiło poruszenie. Oczywiście nikt nie zdradził nam przyczyny tego zamieszania. Jak to w więzieniu wszystko było tajne. W końcu jednak udało nam się bezpiecznie wyjść z biblioteki.
I tu niespodziewanie od pracowników zakładu padła propozycja, aby zwiedzić cele. Nikt nie zgłosił sprzeciwu. Dwa kroki do przodu i krok w bok – taką przestrzeń zajmowała cała cela. Styl – minimalizm. Przy ścianie prycze, obok zlew, sedes, wąski stół i krzesło – wszystko przymocowane do podłogi.
Wzajemne podziękowania i pożegnania. Przekraczamy ostatnią żelazną kratę i otrzymujemy swoje dowody. Jesteśmy wolni!
Aleksandra Chornaya
